به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایرنا، سفیدرود دومین رود بلند ایران است، سفیدرود را در باستان رود آمارد می‌نامیدند. رودخانه سفید رود با طول ۷۶۵ کیلومتر طولانی‌ترین و پر آب‌ترین رود استان گیلان است.
از محل تلاقی رودخانه شاهرود و قزل اوزن به بعد رودخانه سفیدرود نامیده می‌شود. در منطقه منجیل سد بزرگ سفیدرود بر روی این رودخانه ساخته شده که دریاچه‌ای با وسعت ۵۶ کیلومتر مربع در پشت آن پدید آمده است، در ادامه مسیر این رودخانه با پیوستن آبراهه‌هایی که اصلی‌ترین آن‌ها عبارتند از آبرود، سیاه رودبار، تویسن و آبراهه شلی در نهایت به دریای خزر می‌ریزند اما مساله اصلی در این مسیر رسوباتی است که از طریق سفیدرود وارد دریای خزر می‌شود.
بررسی‌ها نشان می‌دهد سالانه ۳۰ میلیون تن رسوب از طریق سفیدرود وارد دریای خزر می‌شود یعنی بیش از ۴۰ درصد منابع رسوبی خزر از طریق سفیدرود تامین می‌شود. شواهد گویای این است ادامه این روند موجب خواهد شد تا دهانه سفیدرود در ورودی دریای خزر تا ۵ سال دیگر کاملا مسدود شود. در این صورت تبادل آبی بین این رود و دریای خزر مختل خواهد شد که در اثر این واقعه رودخانه در ناحیه پشت دهانه دچار تورم شده و دشت سیلابی وسیعی را به وجود خواهد آورد و در اثر این رخداد شهرهای کیاشهر در شرق و زیباکنار در غرب دچار آبگرفتگی خواهند شد و خسارات بزرگی به اراضی کشاورزی و کاربری‌های مسکونی و آبزی پروری وارد می‌شود.
همایون خوشروان مجری طرح بین‌المللی اثر نوسانات دریای خزر بر محیط زیست مناطق ساحلی گفت: الان یکی از مشکلاتی که دلتای سفیدرود به آن دچار شده انسداد دهانه رودخانه سفیدرود است که تحت تاثیر جریان‌های ساحلی که معمولا به موازات دریا در راستای غرب به شرق صورت می‌گیرد باعث می‌شود که دهانه سفیدرود بسته شود. در راستای مطالعات طرح بین‌المللی اثر نوسانات تراز آب دریای خزر بر محیط زیست مناطق ساحلی، سرعت رسوب‌گذاری اندازه‌گیری و مشخص شد که روند بسته شدن دهانه رودخانه سفیدرود از زمانی که سطح تراز آب دریای خزر شروع به کاهش کرد یعنی از سال ۱۳۷۴، آغاز شده و همچنان ادامه دارد.
وی افزود: اگر این روند به همین شکل ادامه یابد تا ۵ سال دیگر این دهانه مسدود می‌شود، مسدود شدن دهانه رودخانه سفیدرود می‌تواند مشکلات زیادی به وجود آورد. چون این رودخانه یکی از بزرگترین رودخانه‌های سواحل جنوبی دریای خزر است و بیش از ۷۲۰ کیلومتر طول دارد؛ رودخانه‌ای است که طول ساحل آن در منطقه دلتا ۱۱۰ کیلومتر است و مساحتی حدود ۳ هزار و ۶۰۰ کیلومتر مربع را پوشش می‌دهد؛ همچنین خروجی آب رودخانه سفیدرود به دریا به طور میانگین و متوسط در سال حدود ۳ هزار و ۸۰۰ میلیون متر مکعب است و بیش از ۴۰ درصد منابع رسوبی خزر از طریق سفیدرود تامین می‌شود، بنابر این به لحاظ ابعاد و هندسه رودخانه بسیار با اهمیت است که اگر این رودخانه که دینامیک فعالی دارد درست مدیریت نشود، می‌تواند یک فاجعه و بحران را به وجود آورد.
وی ادامه داد: با بسته شدن دهانه تورم آب را در پشت دهانه رودخانه خواهیم داشت و این تورم یعنی اینکه دشت سیلابی یا جلگه سیلابی به وجود خواهد آمد که این آب به جای اینکه در دریای خزر تخلیه شود در اراضی پست بسیار کم شیب حاشیه رودخانه که در بخش شرقی تالاب کیاشهر و شهر کیاشهر و در بخش غربی تالاب زیبا کنار و پارک ملی بوجاق و شهر زیبا کنار است را تحت تاثیر قرار خواهد داد. در این مکان‌ها عمدتا کاربری‌هایی که موجود است کاربری‌های شهری، کشاورزی و آبزی‌پروری است یعنی اگر این رودخانه طغیان کند و آب آن به حالت سیلابی اراضی کناری را در بر بگیرد، می‌تواند خسارت‌های بسیار سنگینی را به بخش مهمی از کشور که در امنیت غذایی ما نقش بسزایی دارد، وارد کند. بنابر این لازم است درباره این موضوع هرچه سریعتر وارد عمل شویم و بحث رسوب‌گذاری در مصب رودخانه سفیدرود را مورد مدیریت قرار دهیم.
خوشروان گفت: سالانه ۳۰ میلیون تن رسوب از طریق سفیدرود وارد دریای خزر می‌شود. این رسوبی که می‌آید عمدتا رسوبات ماسه‌ای است و معمولا هم به رنگ سیاه و خاکستری است چون از اجزای مواد فرسایشی و هوازدگی آتشفشانی تشکیل شده و زمانی که تحت تاثیر جریان‌های موازی با ساحل قرار گیرد در راستای غرب به شرق باعث می‌شود که دهانه سفیدرود تنگ شود و دهانه را مسدود کند. در تصاویر ماهواره‌ای مشخص است که یک زبانه‌ای از غرب به شرق در حرکت است و نشان می‌دهد که اکنون کمتر از حدود ۲۰ متر از دهانه سفیدرود باقی مانده که اگر همین روند ادامه یابد می‌تواند موجب بسته شدن کامل دهانه سفیدرود شود.
وی در پاسخ به اینکه حالا چه کار می‌شود کرد؟ توضیح داد: در این زمینه دو گام موثر باید برداشته شود. یکی اینکه ما میزان ورودی رسوباتی که از طریق سفیدرود به دریای خزر منتهی می‌شود را کاهش دهیم یعنی حجم رسوب‌گذاری را کاهش دهیم که این رسوب‌گذاری در این منطقه نِهِشت پیدا نکند و باعث مسدود شدن دهانه نشود که راه آن مدیریت سد منجیل است. یعنی نباید بیاییم از طریق سد با باز کردن دهانه سد هر آنچه رسوب است را به رودخانه سیلابی سفیدرود منتقل کنیم و این رودخانه هم این مواد را به مصب خود تخلیه کند و موجب انسداد دهانه شود. یعنی از بالادست باید یک مدیریت صحیح منابع آب و رسوب را بر روی رودخانه سفیدرود اعمال کنیم به شرط اینکه باعث کاهش میزان آورد رسوبی در بالادست به سمت پایین دست شویم.
خوشروان با اشاره به اینکه رسوب سد منجیل را به سمت سفیدرود رها می‌کنند، گفت: تحت شرایط نرمال و بدون عملیات لایروبی سالانه حدود ۱۴ میلیون تن رسوب از مخزن سد سفیدرود خارج می‌شود بنابر این این میزان رسوب همراه با رسوب یک سری رودخانه‌های دیگر که در مسیر به سفیدرود وصل می شوند وارد خزر می‌شوند؛ با این روند در واقع حجم سنگینی از رسوب وارد منطقه شود که طی سال‌های ۱۳۶۲ تا ۱۳۶۳ یعنی در مدت دو سال بیش از ۱۳۵ میلیون تن رسوب از سد منجیل خارج شده است. این رقم بسیار بزرگی است و نشان می‌دهد که سد منجیل دارد مواد فرسایشی که از رودخانه سفیدرود وارد آن می‌شود را نگهداری و خارج می‌کند. حالا اگر این رسوب با این حجم زیاد به سمت ساحل بیاید طبیعی است که هم بر روی بستر رودخانه تاثیر می‌گذارد، هم مسیر رودخانه را تغییر می‌دهد و نیز باعث می‌شود دهانه آن دچار انسداد شود و حتی شکل دلتای سفیدرود را می‌تواند تغییر دهد و این اتفاقی است که حداقل طی ۱۰۰ سال اخیر در منطقه سفیدرود افتاده و این تغییرات را می‌بینیم.
وی افزود: بنابر این گام اول مدیریت عملیات تخلیه رسوبات سد منجیل و رودخانه‌های منتهی به سفیدرود است که باید انجام شود، در گام دوم باید این رسوباتی که الان مصب را بستند برداشته شوند یعنی لایروبی صورت گیرد، اگر این رسوبات را با عملیات فیزیکی از محل دهانه برداشت کنیم باعث می‌شویم که تبادل آبی بین رودخانه سفیدرود و دریای خزر برقرار شود و آن حالت باد کردگی و تورم که در پشت مصب رودخانه به وجود می‌آمد را با این کار از بین ببریم. پس با این دو کار می‌توانیم مصب رودخانه سفیدرود در دهانه خزر را از بسته شدن نجات دهیم.
نظر شما